Samen beslissen met uitkomstinformatie over nierpatiënten zoals ik
In Utrecht is een databestand met gegevens over duizenden nierpatiënten. De data zijn een bron voor wetenschappelijk onderzoek, maar ze waren niet toegankelijk voor artsen en patiënten. Prof. dr. Stefan Berger vond dat een gemiste kans.
Hij nam het initiatief voor onderzoek dat moest leiden naar een app die arts en patiënt helpt bij samen beslissen op grond van uitkomstinformatie. Die app is er nu, maar door Europese regelgeving is hij nog niet beschikbaar voor alle nefrologen.
Patiënten met chronisch nierfalen staan voor moeilijke keuzes. Wordt het dialyse? En welke vorm dan: hemodialyse of buikvliesdialyse? Thuis of in het ziekenhuis? Of proberen we transplantatie? Maar hoe lang duurt het voordat er een donornier beschikbaar komt? Hoe groot is de kans dat ik het overleef, en hoe lang? En wat betekent een behandeling voor de kwaliteit van leven? Of kiezen we voor conservatief beleid en doen we voorlopig even niets?
Deze keuzes hebben grote gevolgen voor de patiënt. Dan wil je graag weten hoe de verschillende keuzes hebben uitgepakt bij patiënten zoals jij. Stefan Berger diende samen met patiëntenvereniging NVN een subsidieaanvraag in om een algoritme te ontwikkelen dat antwoorden kan ophalen uit de patiëntengegevens in de Nefrovisie-databank in Utrecht. Die gegevens worden gepresenteerd in een app die gebruikt kan worden bij het gesprek tussen nefroloog en patiënt in de spreekkamer.
Algoritme
Han de Ruiter is lector Waardegedreven zorg aan de Hanzehogeschool Groningen en projectleider van het project Samen beslissen bij nierfunctievervanging. Het algoritme is ontwikkeld door knappe koppen bij het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG), in samenwerking met experts van digitaliseringsbedrijf Ordina, vertelt hij. “Stel je bent een man van 50 met bloedgroep A. Het algoritme kan dan gegevens ophalen van patiënten met dezelfde eigenschappen. Bijvoorbeeld de wachttijd voor een donornier.”
Nadat het algoritme was ontwikkeld, is veel aandacht besteed aan de presentatie van de informatie in een app. De patiëntenvereniging speelde hierbij een belangrijk rol, aldus De Ruiter. “Ze hebben niet alleen meegeschreven met de subsidieaanvraag, maar ook met de teksten in de app. Je wilt dat die voor iedereen goed te begrijpen zijn, en niet alleen voor dokters. Naast klare taal hebben we gekozen voor veel visuele weergaves.”
De app is uitgeprobeerd in het UMCG en het Groningse Martini Ziekenhuis. Nefrologen waren enthousiast en voor patiënten was vooral de uitkomstinformatie een waardevolle aanvulling op bestaand informatiemateriaal van het ziekenhuis, de NVN en de Nierstichting. “Daarnaast helpt de app verpleegkundigen op de nierpoli”, vertelt de projectleider. “Patiënten krijgen in het gesprek met de nefroloog veel informatie; de verpleegkundige kan daarna extra uitleg geven. De informatie van de app is daarbij heel nuttig.”
Vertraging door Europese regels
De app leek klaar voor een zegetocht langs de Nederlandse nefrologen, maar EU-regelgeving gooide roet in het eten. Sinds mei 2020 geldt er een Europese richtlijn die CE-certificering verplicht stelt voor medische hulpmiddelen die gebruik maken van kunstmatige intelligentie. Zonder CE-certificaat mag de app niet naar nefrologen. En het behalen van zo’n certificaat kost veel tijd en geld, volgens De Ruiter “tonnen”. Het was een lelijke tegenvaller voor het project.
“We zijn in overleg met het bedrijf Evidencio Medical Decision Support”, zegt De Ruiter. “Zij zijn gespecialiseerd in het klinisch gebruik van AI-algoritmen als medische hulpmiddelen en ze hebben ervaring met het aanvragen van CE-certificering. Ondertussen zoeken we naar mogelijkheden om de app toch te gebruiken, zodat patiënten en artsen beter onderbouwde keuzes kunnen maken.”
Die mogelijkheid is er doordat de app wél gebruikt mag worden in een onderzoeksomgeving. Het project is in gesprek met tien ziekenhuizen om te kijken of en hoe de app onderwerp kan zijn voor onderzoek door promovendi. Dan zou niet alleen de app beschikbaar komen voor patiënten, maar kan ook gewerkt worden aan de verdere ontwikkeling en ‘finetuning’ van de app. “We kijken bijvoorbeeld hoe we ook patiënten die kiezen voor conservatief beleid kunnen integreren in de app. De laatste jaren kiezen meer patiënten voor die optie.”
Ondertussen is de hoop dat het CE-certificaat zo snel mogelijk wordt geregeld. “We hebben bij het begin van dit project gezegd dat we een gratis app op de markt willen brengen voor alle patiënten die een nierfunctievervangende behandeling moeten ondergaan”, zegt De Ruiter. “Ons doel is om die belofte waar te maken.”