Nieuw prostaatkankercentrum RDGG kiest bewust voor samen beslissen

Praktijkvoorbeeld | 23-06-2021

Implementatietraject

Het RDDG startte met de financiering vanuit het programma Beslist Samen 1 bij 2 vakgroepen - prostaatkanker en chronische COPD - met een degelijk implementatietraject. Het doel was om op basis van deze proeftuinen samen beslissen bij alle vakgroepen in te voeren. In het voorjaar van 2021 zijn 7 vakgroepen hiermee bezig.

Aanpak

Het prostaatkankerteam startte met een nulmeting in de spreekkamer. In hoeverre en op welke manier werd er al samen met patiënten beslist over een behandeling? Om dat te ontdekken, maakten de betrokken zorgprofessionals video-opnames van hun gesprekken met patiënten en vulden zowel de zorgprofessional als de patiënt een vragenlijst in. De beelden werden geanalyseerd met behulp van de Option 5. Op basis hiervan kregen de urologen en betrokken verpleegkundigen feedback.

Beslismomenten

“Tegelijkertijd keken we wat de beslismomenten in het zorgpad waren”, vertelt De Regt. “Het eerste beslismoment bij prostaatkanker is het stellen van de diagnose. Wil een patiënt op basis van zijn PSA-waarde het diagnosetraject ingaan, of toch liever afwachten? Een tweede beslismoment volgt na het diagnosetraject, bij een negatieve uitslag. Dat slechtnieuwsgesprek voeren de uroloog en de triageverpleegkundige met de patiënt. De verpleegkundige praat nog wat langer met de patiënt door. Wat betekent dit slechte nieuws voor hem en welke vragen zijn er nog over de verschillende behandelingen? Tijdens het gesprek krijgt de patiënt de prostaatkankerkeuzehulp uitgereikt. Ook patiënten die al weten wat ze willen, vragen we toch om de keuzehulp in te vullen.”

Training Samen Beslissen

De zorgverleners van het nieuwe prostaatcentrum volgden ook een training Samen Beslissen. “Daarin leerden zij hoe je dit vorm kunt geven in de spreekkamer. Een leerpunt was om expliciet te benoemen dat je samen over de behandeling beslist en dat er een keuze is. Daarmee krijgt de patiënt direct meer regie.”

Resultaten

Eind 2018 werden weer video-opnames in de spreekkamer gemaakt. Daaruit kwam naar voren dat alle betrokken zorgprofessionals de methode van samen beslissen meer toepassen in de spreekkamer ten opzichte van de nulmeting. Enkele uitkomsten:

• De zorgprofessionals brengen de diverse behandelopties gelijkwaardiger.
• Er is meer aandacht voor het uitleggen van de voor- en nadelen van de behandelopties.
• Er is meer aandacht voor het achterhalen van wat patiënten belangrijk vinden.

Er waren ook verbeterpunten. Zo kunnen zorgverleners vaker de terugvraagmethode benutten om na te gaan of de boodschap goed is overgekomen bij de patiënt. Een ander aandachtspunt was om aan het einde van een open gesprek niet de eigen voorkeur te laten voorgaan.

Keuzehulpen

De Regt: “Opvallend was dat zorgverleners de gesprekken met de patiënten leuker en uitdagender vonden dan voorheen. Verpleegkundigen gaven aan dat keuzehulpen patiënten ondersteunen bij het nemen van een beslissing en dat het een goed middel is om hen bij de behandeling te betrekken. Ook 93% van de patiënten is zeer tevreden over de keuzehulp.”  
Een belangrijk resultaat is volgens De Regt bovendien dat de eerste projecten andere vakgroepen hebben gestimuleerd om ook actief aan de slag te gaan met samen beslissen.

Instrumenten

Het RDDG kiest bewust voor een aanpak waarbij verschillende instrumenten elkaar versterken.

• Het bewust inzetten van de 3 goede vragen (via folders op de polikliniek, de website, en een attenderingsbericht voor het eerste bezoek aan de polikliniek).
• Een training over samen beslissen voor zorgprofessionals, met ook aandacht voor patiënttypologieën en praktische oefeningen met een trainingsacteur.
• Het inpassen van beslismomenten in het zorgpad.
• Gebruik van de keuzehulp van ZorgKeuzeLab.
• Het opnemen en leren van gesprekken in de spreekkamer. In het project gebeurde dit met video-opnames. Nu kunnen zorgverleners zelf het gesprek opnemen op een usb-stick en feedback vragen.

Draagvlak

De timing bij de start van een nieuw prostaatcentrum was volgens De Regt ideaal, omdat mensen dan al in de verandermodus staan. “Draagvlak is bij elke verandering een voorwaarde voor succes. Je hebt professionals nodig die bereid zijn zich te ontwikkelen. Dan inspireren ze elkaar. De landelijke aanpak met het programma Beslist Samen versterkte dat. Het daagde ons uit om ‘voorop’ te lopen.”

Belemmering

De groep urologen was enthousiast, maar een enkeling had ook bezwaren. “Dan gaat het bijvoorbeeld over gebrek aan tijd of over patiënten die geen video-opnames zouden willen. Vooral als je veel aandacht blijft besteden aan dergelijke weerstand, kan dat belemmerend werken en het enthousiasme van anderen afremmen. We focussen ons daarom met name op zorgprofessionals die enthousiast zijn en zetten hen in als ambassadeur voor hun eigen collega’s die het lastiger vinden aan de slag te gaan met samen beslissen.”

Tips voor andere ziekenhuizen

• Begin klein met een groep enthousiaste zorgverleners en ontdek samen wat dat oplevert. “Natuurlijk vraagt dat wel een doordacht plan van aanpak, maar heb geen koudwatervrees.”
• Zet enthousiaste zorgverleners in als ambassadeur voor hun afdeling of vakgroep, zodat de ontwikkeling doorgaat en de motivatie levend blijft.
• Ondersteuning van de Raad van Bestuur is onmisbaar.

Kosten

Het RDGG maakt bij de investering in keuzehulpen de afweging hoeveel patiënten hier gebruik van kunnen maken. Voor het gebruik van een keuzehulp van ZorgLab betaalt het ziekenhuis een vast bedrag, onafhankelijk van de mate van gebruik. “We hebben relatief veel patiënten met prostaatkanker en zien het gebruik van deze keuzehulp nog groeien (van 147 uitgereikte keuzehulpen in 2018 naar 906 in 2021). We kijken per vakgroep of de aanschaf van een keuzehulp uit kan.”
De vakgroep urologie ervaart niet dat samen beslissen structureel meer tijd kost.

Meer praktijkvoorbeelden

Bekijk meer praktijkvoorbeelden over het thema Samen beslissen