IJsselland Ziekenhuis: “Keuzehulp is geen doel op zich”
De vakgroep orthopedie van het IJsselland Ziekenhuis in Capelle aan den IJssel deed mee aan het programma ‘Beslist Samen, met spreekkamerinformatie op maat’. Voor zowel knie- als heupartrose werd een digitale keuzehulp geïntroduceerd.
In een training ervaarden orthopeden hoe ze vaker samen met de patiënt konden beslissen. “Ook als de patiënt in eerste instantie zegt: ‘Dokter, zegt u het maar’, kun je vragen wat belangrijk voor hem is”, aldus Marieke Mulder, projectleider Samen Beslissen vanuit het stafbureau.
Hoofdlijnenakkoord
Het initiatief om mee te doen aan dit programma Beslist Samen kwam van een orthopeed, die ook voorzitter is van de Vereniging Medische Staf (VMS) in het ziekenhuis. De VMS ontwikkelde het beleid in 2019 vooral in het licht van het thema patiëntbeleving. Daar sloot ‘Beslist Samen met spreekuurinformatie op maat’ mooi op aan. Daarnaast sloot het aan op het Hoofdlijnenakkoord medisch specialistische zorg 2019-2022.
Spreekkamer
Mulder keek met het team orthopedie hoe ze samen beslissen in de spreekkamer konden bevorderen. “Het programma stimuleerde ons daarbij. We vormden een kerngroep voor knie- en heupartrose met Bernhoven, de Rivas Zorggroep, de St. Maartenskliniek en Patiëntenfederatie Nederland. Samen ontdekten we wat goed werkte.”
Aanpak
De stafadviseur en de orthopeed stelden een plan van aanpak op. Daarna werd een projectgroep gevormd met de teamleider orthopedie, Mulder, 2 leden van de cliëntenraad en 2 polimedewerkers.
Keuzehulpen
Het werken met 2 keuzehulpen van Patiënt+ (1 voor knieartrose en 1 voor heupartrose) is een belangrijk middel in de aanpak. “We zetten de keuzehulpen in voor patiënten die in aanmerking komen voor een operatie. Zij hebben grofweg 3 opties:
- (nog) afwachten;
- een conservatieve behandeling (fysiotherapie, medicatie, leefstijlverandering, injecties), of;
- een operatie.
De digitale keuzehulp helpt patiënten bij het maken van een behandelkeuze die bij hen past”, licht Mulder toe. Tijdens een extra consult coacht de arts de patiënt bij zijn keuze, op basis van de ingevulde keuzehulp.
Geen doel op zich
“De keuzehulp is geen doel op zich, maar een middel om de dialoog in de spreekkamer anders te voeren”, benadrukt Mulder. “Daarom volgden de orthopeden vooraf een training met een acteur, die verschillende reacties van patiënten speelde.”
De nieuwe werkwijze betekende dat de orthopeden het bestaande one-stop-shopproces deels loslieten. “Alle diagnostische onderzoeken vinden nog steeds op 1 dag plaats, maar het beslisgesprek over de behandeling volgt later, nadat de keuzehulp is ingevuld.”
Per maand is gevolgd wat het uitreikpercentage, het invulpercentage, de behandelkeuze en de waardering van de patiënt is.
Resultaten
Het project Beslist Samen bij orthopedie heeft resultaat, blijkt uit deze monitoring en uit evaluatieonderzoek. In de monitor waarderen patiënten het gebruik van de keuzehulp met ruim 4 uit 5 sterren. Uit het onderzoek blijkt dat 50% van de patiënten vindt dat ‘zij de beslissing over de behandeling namen, nadat ze de mening van hun arts hebben overwogen’ (11% meer dan bij de nulmeting). Van de uitgereikte keuzehulpen werden er in 2020 ruim 80% ingevuld. De meeste orthopeden zijn tevreden over het gebruik van de keuzehulp. Mulder: “We zien dat vooral na de pilot meer keuzehulpen worden uitgereikt”.
Strategisch project
Inmiddels is Samen Beslissen één van de strategische projecten van het IJsselland Ziekenhuis. Onder leiding van een lid van het managementteam, een ambassadeur vanuit de medisch specialisten (een orthopeed) en een projectleider wordt samen beslissen opgeschaald. “We gaan met vakgroepen in gesprek over hun wensen en motivatie voor samen beslissen. Wat helpt hen om samen beslissen beter vorm te geven? Zo kijken we per diagnosegroep met welke middelen we hen het beste kunnen ondersteunen, bijvoorbeeld keuzehulpen, consultkaarten (in beeld), praatkaarten, de 3 goede vragen en/of een training.”
Instrumenten
Bij knie- en heupartrose zijn de volgende instrumenten gebruikt:
- Keuzehulpen voor knie- en voor heupartrose van Patiënt+. In deze keuzehulpen staan ook infographics met resultaten van behandelingen.
- Training ‘Gedeelde besluitvorming voor medisch specialisten’ (met acteur). Deze training is ontwikkeld en gegeven door Medische Psychologie, Amsterdam UMC, locatie AMC. Benader voor meer informatie Lucille Ong.
- Een training voor de baliemedewerkers op de polikliniek. Zij zorgen dat de patiënten de keuzehulp op het juiste moment ontvangen, beantwoorden vragen en geven uitleg.
- Invoering van een apart beslisgesprek (op de polikliniek of telefonisch), na het diagnosetraject.
- Gebruik van een dashboard dat inzicht geeft in resultaten.
Stimulansen
Bij orthopedie gaf de training met een trainingsacteur deelnemers inzicht in verbeterpunten. “Ook de betrokkenheid van de cliëntenraad en van Patiëntenfederatie Nederland was een aanmoediging”, vertelt Mulder. “Zo bleek uit onderzoek van de Patiëntenfederatie dat nog lang niet alle patiënten ervaren dat er samen met hen wordt besloten. Onze cliëntenraad kwam met persoonlijke ervaringen van patiënten over de nieuwe aanpak bij orthopedie. Dat was motiverend.”
Ook ervaringen van artsen uit andere ziekenhuizen binnen het programma Beslist Samen werkten positief. “Daarom zetten we nu intern ook zorgverleners als ambassadeur in.”
Belemmeringen
Hardnekkige aannames over samen beslissen kunnen belemmerend werken, zoals het idee dat het meer tijd kost of dat artsen al lang samen met patiënten beslissen. Of dat patiënten de keuze liever aan hun dokter overlaten. “Het was ook lastig om deels afscheid te nemen van het one-stop-shop-concept door een extra consult in te voeren”, vertelt Mulder.
Tips voor andere ziekenhuizen
- Wees je bewust dat het poli-team, de arts en de patiënt samen beslissen tot een succes maken. Betrek deze 3 partijen en sluit aan bij hun behoefte en motivatie.
- Je kunt niet zomaar een tool (zoals een keuzehulp) invoeren. Samen beslissen heeft ook gevolgen voor het zorgproces en het gesprek in de spreekkamer.
- Sluit aan bij de intrinsieke motivatie van artsen en stel ze in staat om patiënten te faciliteren om mee te beslissen.
- Communiceer intern en extern over samen beslissen.
Kosten
Aan het aanschaffen van keuzehulpen hangt een prijskaartje. De prijs per patiënt wordt vaak lager naarmate je meer keuzehulpen afneemt. Soms zijn zorgverzekeraars bereid deze investering (gedeeltelijk) te vergoeden. Ook een (kort) extra consult is een investering. Voor zelfstandig gevestigde artsen kan dit een belemmering zijn.
In het IJsselland Ziekenhuis is nog geen informatie over opbrengsten. De poli-assistenten denken dat ze minder telefoontjes en vragen krijgen, maar dat is nog niet onderzocht.
