Nij Smellinghe zet persona’s in bij doorvoering van Samen Beslissen
Samen beslissen is iets heel anders dan patiënten informatie geven, zo leerde ziekenhuis Nij Smellinghe uit het promotieonderzoek van Geert van der Sluis naar knieoperaties. Het was aanleiding om in het hele ziekenhuis een duidelijke filosofie op papier te zetten over Samen Beslissen.
Beginnend op de afdeling Orthopedie met informatie op maat, op basis van twee persona’s.
Geen aansluiting
Heeft het feit dat sommige patiënten wel en anderen geen voordeel halen uit een knieprothese, te maken met passende informatievoorziening en het afstemmen van verwachtingen in het voortraject? Een literatuurstudie (onderdeel van een promotieonderzoek) naar dit onderwerp bracht een mismatch aan het licht op de afdeling Orthopedie van ziekenhuis Nij Smellinghe: wat artsen zagen als samen beslissen, bleek niet altijd aan te sluiten bij de informatiebehoefte van de patiënt. “Wat onze orthopeden vaak lijken te doen is informed decision making”, vertelt Geert van der Sluis, Programmamanager Onderzoek en Innovatie. “Samen Beslissen is veel breder: een continu proces waarbij vanuit gelijkwaardigheid alle behandelopties worden afgewogen in relatie tot wat de patiënt nodig heeft om zijn verdere leven te kunnen leiden.”
Vanuit de uitkomsten van het onderzoek ontstond de ambitie Samen Beslissen in het hele ziekenhuis in te voeren. Langzaam en met aandacht, want het is “een cultuurverandering van hier tot Tokio”, aldus Van der Sluis. “Samen beslissen betekent dat je in partnerschap een proces aangaat met iedere patiënt, waarbij je open staat voor alle beslissingen en behandelopties, zelfs al liggen die buiten het ziekenhuis. Dat is nogal wat.”
Aanpak
Met een breed panel van ziekenhuisprofessionals én patiënten zette ziekenhuis Nij Smellinghe eerst een eigen filosofie op papier over Samen Beslissen. Daaruit ontstond een statement dat werd onderschreven door het MT. Volgende stap was om dit om te zetten in een plan van aanpak. “Omdat we op de afdeling Orthopedie al het verst waren en veel draagvlak hadden, zijn we hier nu eerst bezig om onze filosofie handen en voeten te geven.”
Informatie op maat
Dat begon eind 2021 met patiëntraadpleging. Uit interviews onder patiënten die net bij de orthopedisch chirurg vandaan kwamen met een indicatie voor een knie- of heupprothese, bleek dat zij weinig konden navertellen over hun aandoening en de voorgestelde oplossing. “Daar schrokken we enorm van”, aldus Van der Sluis. “Het wakkerde een urgentie aan om informatievoorziening te gaan organiseren die veel meer is afgestemd op de patiënt”.
Afdeling Orthopedie besloot hiervoor met persona’s te gaan werken. In meerdere sessies en met behulp van literatuur, kwam de afdeling tot drie persona’s die door alle professionals van afdeling Orthopedie werden herkend. De persona’s lijken voor 90 procent op de patiëntpopulatie van deze afdeling. De komende maanden test het ziekenhuis de persona’s door ze te koppelen aan echte patiënten. Vervolgens volgt er een op maat ingericht informatie- en beslistraject voor iedere persona. Nij Smellinghe richt zich daarbij op de verschillen in hoe de informatie bij de patiënt terechtkomt, welke taal daarbij gebruikt wordt, gesprekstechnieken en hoe je aansluit bij overtuigingen of denkprocessen.
“Persona 1 – een net gepensioneerde kritische, hoogopgeleide vrouw – zoekt bijvoorbeeld veel informatie op het internet, is mondig en wil wetenschappelijke onderbouwing. Terwijl persona 2 – een kwetsbare en laagopgeleide oudere van in de tachtig – alles over zich heen laat komen en vaart op de mening van anderen”, schetst Van der Sluis. “Door informatie op maat aan te bieden, kunnen we veel beter aansluiten bij wat een patiënt nodig heeft om samen te kunnen beslissen”.
Een proces dat altijd doorgaat
Ook de patiëntreis krijgt, naast informatievoorziening, met verandering te maken. Hiervoor heeft de afdeling Orthopedie een aantal belangrijke beslismomenten in kaart gebracht: naast de keuze voor een behandeling, geldt dat bijvoorbeeld ook voor wat iemand nodig heeft voor, tijdens en na de opname, verwachtingen van het herstel en voorbereidingen op het ontslag. “Door veel meer samen en vooraf te organiseren, verwachten we dat mensen beter en sneller herstellen”, aldus Van der Sluis. In die hele patient journey staat Samen Beslissen centraal, als een continu proces waarin patiënt en professional als partners met elkaar in gesprek zijn en blijven. Van der Sluis: “We overwegen hiervoor, naast goede telefonische bereikbaarheid, bijvoorbeeld ook een chatfunctie.”
Andere manier van denken in het ziekenhuis
Als de afdeling Orthopedie straks goed in de startblokken staat, wil ziekenhuis Nij Smellinghe Samen Beslissen op een volgende afdeling gaan implementeren. En zo verder, steeds weer beginnend bij het begin: vragen wat de patiënt wil. De hoop is dat Samen Beslissen zo steeds meer ingebed raakt in de cultuur. “Als meer afdelingen op deze manier gaan werken, krijg je ook steeds meer ambassadeurs. Zo willen we in verloop van tijd een sterke Samen Beslis-cultuur realiseren.”
Instrumenten
Het werken met informatietrajecten op maat, betekent dat er ook verschillende informatiematerialen komen. “Bij de een meer vanuit percentages, bij de ander meer visueel”, schetst Van der Sluis. “Zo willen we bijvoorbeeld gebruikmaken van filmpjes waarin bestaande patiënten in verschillende fasen van het behandelproces hun ervaring delen.”
De afdeling Orthopedie van Nij Smellinghe werkt al met herstelscenario’s die op basis van data van patiënten uit het eigen ziekenhuis een goed beeld geven van hoe de kansen zijn op mogelijke uitkomsten na een knie- of heupprothese. Fysiotherapeuten zetten deze herstelscenario’s in om patiënten voor te bereiden op wat hen te wachten staat. Ze gaan uit van de persoonlijke situatie van de patiënt en laten, in grote lijnen, zien wat de kans is op snel, normaal of langzaam herstel en wat dit precies betekent.
Om artsen, verpleegkundigen, assistenten en/of fysiotherapeuten te helpen ook in de gesprekken aan te sluiten bij de patiënt, krijgen zij hierin training. “Denk bijvoorbeeld aan Motivational Interviewing”, geeft Van der Sluis aan.
Stimulans
Juist omdat het doorvoeren van Samen Beslissen alles met cultuurverandering te maken heeft, kiest ziekenhuis Nij Smellinghe voor een ‘bottom-up’ aanpak. Door op iedere afdeling bij de dagelijkse manier van werken en realiteit van professionals te beginnen, zorgt ziekenhuis Nij Smellinghe ervoor dat zij de verandering ‘mee’ maken en het ook in hun beleving een probleem oplost. Patiëntraadpleging zorgt er daarbij voor dat de intrinsieke motivatie van professionals wordt aangesproken.
Belemmeringen
Cultuurverandering is lastig. Van der Sluis: “Mijn grootste zorg is: hoe houd je het gaande als het straks doorgevoerd is? We zijn van plan er telkens weer bovenop te blijven zitten. Maar hoe dat uitpakt, is nog een spannend proces”.
Samen beslissen kan ook betekenen dat patiënten kiezen voor een behandeling buiten het ziekenhuis. Van der Sluis: “Dat zien wij niet als een risico. Nij Smellinghe vindt het belangrijk dat de patiënt de juiste zorg op de juiste plek ontvangt, om zo de zorg toegankelijk en betaalbaar te houden”.
Tips
- Ontwikkel een duidelijk eigen denkwijze op Samen Beslissen en kijk hoe dit past in de koers van het ziekenhuis, maar ook in landelijke ontwikkelingen. Zo wordt het ingebed en krijgt het betekenis.
- Werk bottom-up, juist omdat Samen Beslissen over cultuurverandering gaat.
- Raadpleeg patiënten vanaf het begin; dit zorgt ervoor dat zij dit ook belangrijk gaan vinden en dat zij gemotiveerd raken.
- Zorg voor informatie op maat, bijvoorbeeld door te werken met persona’s.
Kosten
Het vrijspelen van mensen voor de ontwikkeling en implementatie brengt de meeste kosten met zich mee. Daarbij kost Samen Beslissen ook na doorvoering misschien nog tijd. Van der Sluis: “Een goed gesprek voer je niet in een consult van vijf minuten.” Deze kosten kunnen zich terugverdienen als er minder (na)zorg is dankzij behandelbeslissingen op maat.
Documenten
Lees meer over de inzet van herstelscenario's.
Meer praktijkvoorbeelden
Bekijk meer praktijkvoorbeelden over het thema Samen beslissen