Van onderaf draagvlak creëren voor Samen Beslissen in het Albert Schweitzer ziekenhuis
Het Albert Schweitzer ziekenhuis wil Samen Beslissen niet de organisatie inbrengen als ‘zoveelste’ strategisch beleidsplan van bovenaf. Juist een aanpak van onderaf, op de werkvloer en met de keuzehulp als concreet instrument, zorgt voor draagvlak. Met andere woorden: niet duwen, maar verleiden.
Grotere tevredenheid bij patiënt en zorgverlener, minder twijfel en meer therapietrouw: het waren zo’n drie jaar geleden belangrijke redenen voor het Albert Schweitzer ziekenhuis om Samen Beslissen op de agenda te zetten.
Maar waar begin je? Hoe creëer je draagvlak? “Met die vraag worstelden we best wel”, vertelt Marjan van Maurik, projectmanager en beleidsadviseur. “Vanuit eerdere verandertrajecten weten we dat een aanpak van bovenaf niet altijd goed werkt. Dus kozen we voor een praktische route van onderaf. Het was onze aanname dat een laagdrempelige aanpak met de focus op één concreet hulpmiddel voor meer draagvlak zorgt, dan het zoveelste strategische beleidsplan.”
Dat concrete hulpmiddel was de keuzehulp. Het gebruik ervan gebeurt op sommige afdelingen al langer. Vooral oncologen hebben er goede ervaringen mee.
Aanpak
Een nulmeting begin dit jaar gaf inzicht in hoe Samen Beslissen leeft onder zorgverleners. Opvallende uitkomst was dat artsen overschatten hoeveel ze aan Samen Beslissen doen. Door heel gericht uit te vragen hoeveel tijd zorgverleners daadwerkelijk besteden aan de stappen van Samen Beslissen, werd duidelijk dat een overgroot deel in de praktijk vooral informeert. Dit ‘zenden’ neemt vaak meer dan 90 procent van een consult in beslag.
Ook bleken artsen de vooronderstelling te hebben dat patiënten helemaal niet samen kunnen en willen beslissen. De nulmeting in het ziekenhuis onder patiënten bewees het tegendeel. Van Maurik: “Maar liefst 98 procent van de patiënten wil samen beslissen, maar weet alleen niet goed hoe. Je moet ze op weg helpen.”
Keuzehulpen invoeren bij vakgroepen
Door keuzehulpen in te voeren bij vakgroepen die ervoor openstaan en daar de goede verhalen op te halen, enthousiasmeert het Albert Schweitzer ziekenhuis nu steeds meer artsen en verpleegkundigen voor deze werkwijze. “Van onderaf, vanuit de eigen ervaring, en vervolgens als een olievlek de organisatie door”, zegt internist/oncoloog Jos Kitzen, die zelf al een jaar of zeven naar grote tevredenheid met keuzehulpen werkt. Het ziekenhuis schuift onder andere tijdens ledenvergaderingen artsen naar voren die zelf al enthousiast zijn over het gebruik van keuzehulpen. “Zij vertellen wat het instrument hen op de werkvloer oplevert. Dat overtuigt meer dan een beleidsdocument.”
Eigen campagne Samen Beslissen
Tegelijk krijgt het thema Samen Beslissen ook breder aandacht. Het Albert Schweitzer ziekenhuis haakte hiervoor aan op de landelijke campagne, die ze in eigen huisstijl en met eigen ‘gezichten’ uitrolden. “We hebben overal in het ziekenhuis posters hangen en flyers liggen. Ook dat levert veel gesprekstof op”, vertelt Van Maurik. Verder draaiden we een pilot met twee verschillende vormen van scholing:
- een korte klassikale scholing van drie uur, in de vorm van intervisie met een trainer en acteur, en;
- dezelfde scholing, maar dan met voorafgaand een digitale training en coaching gesprekken (in totaal zes uur).
Van Maurik: “Voor beide vormen was waardering, waarbij men de intervisie als meest leerzaam ervoer.”
Resultaten
Het Albert Schweitzer ziekenhuis ziet dat Samen Beslissen steeds meer intern gaat leven. Van Maurik: “De discussie binnen de vakgroepen is niet meer óf we moeten Samen Beslissen, maar hóe. Kortom: het draagvlak is er.” Dat ervaart ook Kitzen. “De kunst is nu om het warm te houden en goed te faciliteren.”
Dat krijgt aandacht in de ontwikkeling van de nieuwe meerjarenstrategie waar het Albert Schweitzer ziekenhuis momenteel aan werkt. In deze strategie, met ‘passende zorg’ als overkoepelend thema, is Samen Beslissen een fundament. Wat dit concreet precies gaat betekenen, is nog niet duidelijk. Maar in ieder geval blijven keuzehulpen een belangrijk instrument en volgen zorgverleners ook scholing daarin.
Daarnaast zet het ziekenhuis LEAN-coaches in om mee te denken over procesoptimalisatie als het op Samen Beslissen aankomt: hoe richt je je proces zo in dat patiënten op het juiste moment de juiste informatie krijgen en je het juiste gesprek voert?
Interventies en instrumenten
Het Albert Schweitzer ziekenhuis stimuleert het gebruik van keuzehulpen onder alle vakgroepen en maakt daarbij gebruik van keuzehulpen van twee keuzehulpleveranciers. Ook is gestart met het uitdelen van de algemene keuzekaarten van de Federatie Medisch Specialisten (FMS).
De komende tijd volgt een breder aanbod aan scholing in de vorm van intervisie, wellicht met een verplicht karakter.
Om de patiënt op weg te helpen in het Samen Beslis-gesprek, ontwikkelde het Albert Schweitzer ziekenhuis een eigen, uitgebreidere versie van de ‘drie goede vragen’. Daarnaast reikt het ziekenhuis patiënten in deze folder voorbeeldvragen aan voor verschillende fasen in het behandelproces, zoals vragen voor het bezoek aan de polikliniek, de behandeling, de opname of de periode na ontslag.
Belemmeringen
Tijd is de grootste beperkende factor in het creëren van draagvlak voor Samen Beslissen. “De verwachte tijdsinvestering is voor artsen een beer op de weg”, vertelt Kitzen. “Onterecht, want uiteindelijk levert het juist tijd op. Een keuzehulp helpt enorm om een goed gesprek te voeren. Doordat de patiënt vervolgens een doordachte keuze maakt en de verwachtingen helder zijn, gaat elk volgend consult juist sneller. Dat verhaal blijven we over de bühne gooien.”
Daarnaast wordt vanuit de organisatie gekeken waar zij kunnen ondersteunen om die tijdsfactor in te perken. Bijvoorbeeld door onderzoek naar de meest optimale inrichting van een consult en de patiënt aan de voorkant al meer informatie geven, zodat hij beter voorbereid is.
Een effect van het gebruik van keuzehulpen is dat je patiënten vaker moet spreken om de definitieve beslissing te kunnen maken. Dit heeft effecten op de logistiek en daarmee de productie. “Ook dit is een hobbel die we als ziekenhuis moeten wegnemen, waarbij we benadrukken dat investeren in een goed gesprek uiteindelijk tijds- en kwaliteitswinst oplevert”, aldus Van Maurik.
Stimulans
Bij de werkvloer beginnen, praktisch insteken door te starten met een concreet instrument en gebruikmaken van positieve ervaringen van collega-zorgverleners: deze factoren hielpen draagvlak creëren. Samen Beslissen is zo niet het ‘zoveelste’ beleidsstuk van bovenaf, maar een werkwijze die aansluit bij de motivatie die vanuit artsen en verpleegkundigen zelf komt.
Het Albert Schweitzer ziekenhuis kiest daarbij heel bewust voor een faciliterende toon. Van Maurik: “Een boodschap in de trant van ‘jij moet dit doen’ krijgt natuurlijk een minder goede ontvangst dan de boodschap ‘hoe kunnen we je helpen?’. Wij benaderen zorgverleners vanuit dat laatste en kiezen in de communicatie dan ook zorgvuldig onze woorden. Waar hebben artsen (en ook patiënten overigens) behoefte aan of hulp bij nodig om meer samen te gaan beslissen? Dat is onze insteek.
Tips
- Niet duwen maar verleiden: leg Samen Beslissen niet op, maar maak het interessant door positieve ervaringen te delen en faciliterend te communiceren.
- Geef inzicht in hoe Samen Beslissen leeft en weerleg vooronderstellingen door te starten met een nulmeting.
- Zég niet alleen dat je zorgverleners ondersteunt, maar doe het ook echt door hobbels daadwerkelijk weg te nemen en afspraken te maken die hen geruststellen.
- Kies voor een praktische insteek, bijvoorbeeld door te starten met keuzehulpen.
Kosten
Samen Beslissen vraagt kosten voor licenties van de keuzehulpen en voor scholing. Wat betreft de tijdsinvestering: kosten gaan voor de baten.
Meer praktijkvoorbeelden
Bekijk meer praktijkvoorbeelden over het thema Samen beslissen